۲۲: استاد عمیدرضا اکبری | تأثیر مطالعات غالیان در فهم حدیث
تقریر نویسی دانش‌پژوه محترم انور بامری:
جلسه بیست و دوم: تاثیر مطالعات غالیان در فهم حدیث (استاد عمیدرضا اکبری)
غلو: در لغت به معنای تجاوز از حد و در اصطلاح به معنای بیان اوصافی خدا گونه برای اهل بیت علیهم السلام اوصافی مثل خلق ورزق وهمچنین به تناسخ و… معتقدند.
نُصیریه از مهم ترین غالیان برجای مانده از زمان اهل بیت هستند که بخش زیادی از میراث نصیریان در دست علویان سوریه است ما با مطالعه این آثار می توانیم به غلو آنان وتاثیر آنان در اثار شیعه دست یابیم.
پیشینه نصیریه:
منابع نصیریه در کتاب نصیریه از یارون فیدمن وکتاب « نصیریه ،تاریخ منابع وعقاید از استاد عمید رضا اکبری به تفصیل مباحث را بیان کرده است.
درباره تاثیر مطالعات غالیان بر روی احادیث شیعی گذشته از آثار برخی از پژوهشگران مانند آقای حمید باقری وحسن انصاری، رساله ای با عنوان نقش مطالعات نصیریه در فهم و اعتبارسنجی حدیث امامیه از استاد عمید رضا اکبری نوشته شده است.
محور کتابشناسی:
هدایة الکبری نوشته حسین بن حمدان خصیبی : غالیان با توجه به تقیه وگرایش به سرگویی ورمز وارگی عباراتشان نیازمند به مطالعه مفصل آثار خود آنها هستیم. کتاب هدایة الکبری نوشته حسین بن حمدان است که نصیری واهل غلو و کذب است. محدث نوری می گوید هدایة الکبری را مطالعه کردم وغلو در آن نیافتم اما این قول صحیح نیست بلکه انکار بلایای اهل بیت، الوهیت آنان و… آمده است که به نمونه ای اشاره می شود. خصیبی در این کتاب بحث غدیر را مطرح کرده و فراز من کنت مولاه فهذا علی مولاه را حذف کرده وتصریح به حذف آن کرده . دو کتاب الفرق بین الرسول والمرسل ودیوان خصیبی این قضیه را مطرح کرده که در غدیر ندا بر الوهیت امیر المومنین بود وعبارت من کنت مولاه فعلی مولا را مسخ شده گان چنین شنیده اند.
گزارش مجازات عبدالله بن سبا بدست امام علی را با اصحاب اخدود در قران پیوند داده است. روایات تناسخ وتبدیل انسان به موجودات دیگر را بیان کرده است. در موضعی از تکفیر زائران اهل بیت ( ع) سخن می گوید چون قائل به زنده بودن اهل بیت ( ع ) است. تعبیر السید محمد برای یادکرد پیامبر ( ص) در بیان نصیریه مشهور است.
در کتاب الرسالة خصیبی غلو بیان شده است.
در باب آخر هدایة الکبری از غالیان دفاع می کند.
کتاب اثبات الوصیة منسوب به علی بن حسین مسعودی: بسیاری اشکال کرده اند این کتاب نمی تواند از مسعودی باشد این کتاب از شلمغانی غالی مشهور است. در این کتاب « السید محمد، انگاره اضدا یعنی همراهی ضد با ولی خدا در هر دوره ، اشاره به ادوار هفت گانه، تناسخ مطرح شده است.
رسائل جابر بن حیان: در این آثار تعبیر شخص الباب اشاره به بابیه ، تناسخ ، عمس یعنی علی ، محمد وسلمان یعنی ظهور حقیقت خداوند آمده است این کتاب مربوط به قرن دوم واصحاب امام صادق ( ع) نیست.
طب الائمه : منسوب به بسطام بن سابور از اصحاب ائمه ( ع) است این انتساب صحیح نیست واین کتاب از سوی غالیان است.
تحف العقول: منسوب به حسن بن علی بن شعبه حرانی است که از زمان صفویه از قرن نهم ودهم در اختیار امامیه قرن گرفته وقبل ازآن اثری نبوده در منابع کهن اسمی از آن نیست بلکه نویسنده این کتاب نصیری است که ابتدا امامی سپس به نصیری گرویده است.
مسائل البلدان منسوب به فضل بن شاذان نیشابوری: این انتساب نادرست است واین کتاب را غالیان نگاشته اند.
-در برخی از منابع غالیان کشته نشدن امام حسین ( ع) در کربلا بیان شده است بلکه شبه حضرت بود. عیون اخبار الرضا نیز این روایت را آورده است.
-لعن سران غلو از سوی ائمه بیان شده است خود غالیان متقدم لعن ها را پذیرفته اند اما به توجیه روی آورده اند.
برخی از فقهای اصحاب ائمه ستایش شده اند که غالیان این ستایش ها را پذیرفته اند و گفته اند این فقها از حیث باطن پلید هستند وستایش ها ظاهری است.
غالیان قائل به حلول وتناسخ هستند. در دسته ای از روایات بیان کرده اند که امام علی (ع) پیامبران پیشین را نجات داد ابراهیم وموسی را نجات داد در حالی که این روایات در منابع دست اول وجود ندارد ود قران می فرماید ای رسول خدا زمان پیامبران پیشین نبودی پس حضرت علی ( ع) نیز نبوده است.
در برخی از روایات بلایای ائمه را نفی می کند. در باره ازدواج ام کلثوم با خلیفه دوم به اجبار بوده امام غالیان گفته اند ام کلثوم نبوده بلکه جنی بوده است.
در شناخت این دست روایات از منابع غالیان استفاده می کند.
مدح برخی از اصحاب توسط نصیریه
مفضل بن عمر جعفی در برخی از روایات مذمت شده اما در برخی از روایات جایگاهی به عنوان والد مطرح شده است . نصیریه تعبیر پدر بعد پدر را در باره بابیت به کار می برند ودر هدایة الکبری نیز چنین تعبیری آمده است.
در روایتی وجود یک شیر در کربلا است اجازه نمی دهد به بدن حضرت تعرض شود.
در تفسیر عیاشی بهیمة الانعام ، بهیمه به ولی خدا وانعام بر مومنان تاویل شده است. در نگاه اول مبهم است که چارپایان بر ولی خدا حمل شود اما در آثار غالیان هر چه محللات وامورنیکو بر اهل بیت و آنچه بدی است بر دشمنان آنان حمل شده که بهیمه چون حلال است بر ائمه حمل شده است.
رساله میاح مدائنی به ظاهر غالیان را مذمت می کند که شرایع را ترک کردند این تعبیر از ابولخطاب است. با مراجعه به منابع نصیریه آمده است گرچه شرایع از مومنان برداشته شده اما جهت تقیه حتی در خلوت خود نماز بخوانند تا کسی آنها را نداند ودچار خطر نشوند.
غالیان در مقدمه کتب خود به تفصیل مباحث توحیدی را مطرح می کنند اما بعد از مقدمه امام علی علیه السلام علی را خدا معرفی می کنند
بسیار عالی
بزرگوار مطالب مورد بحث بسیار جالب، مهم و مورد نیاز بود و متبحرانه بیان شد. عالی بود. موفق باشید.سپاسگزارم.
واقعا فهم استاد از دین برام عجیبه که هرچی از اصول اعتقادات هست رو غلو تلقی میکنن!
با سلام و احترام
خیر در فضای عمومی عقاید امامیه غلوی وجود ندارد. از جمله فضای غالب بر کتاب الحجة کافی یا اعتقادات شیخ صدوق و بسیاری دیگر از کتب امامتی، از احادیث امامی است، و غالیانه نیست. ظاهراً حضرتعالی درباره عرایض بنده دچار سوءتفاهم شده‌اید. به هر حال اگر اشکالتان را موردی بفرمایید ان شاءالله پاسخگو خواهم بود.
از لطف عزیزان سپاسگزارم.
البته بخشی مفصل از بحث هم تاثیر این مطالعات در پژوهش‌های رجالی است که ان شاء الله توفیق شرح آن در فرصتی دیگر دست دهد.
سلام علیکم. تشکر و خداقوت… تسلط مدرس بر منابع غالیان و نصیریه ستودنی است، به ویژه گزارش این گفتار ابن حمدان خصیبی که عبارت “من کنت مولاه فهذا علی مولاه” را مسخ شدگان اینطور شنیده بودند و درحقیقت پیامبر اکرم در روز غدیر، الوهیت امام علی را اعلام کرده بودند. با تمام این‌ها، برخی از مصادیقی که در متن درس به عنوان غلو مطرح شده، محل مناقشه است. خالقیت، رازقیت، بودن با انبیاء پیشین و … از جمله صفاتی است که مولا علی علیه السلام حقّاً و حقیقتاً به آنها متصف بوده اند.
الَّذِی حَمَلْتُ نُوحاً فِی السَّفِینَةِ بِأَمْرِ رَبِّی وَ أَنَا الَّذِی أَخْرَجْتُ یُونُسَ مِنْ بَطْنِ الْحُوتِ بِإِذْنِ رَبِّی وَ أَنَا الَّذِی جَاوَزْتُ بِمُوسَى بْنِ عِمْرَانَ الْبَحْرَ بِأَمْرِ رَبِّی وَ أَنَا الَّذِی أَخْرَجْتُ إِبْرَاهِیمَ مِنَ النَّارِ بِإِذْنِ رَبِّی وَ أَنَا الَّذِی أَجْرَیْتُ أَنْهَارَهَا وَ فَجَّرْتُ عُیُونَهَا وَ غَرَسْتُ أَشْجَارَهَا بِإِذْنِ رَبِّی وَ أَنَا عَذَابُ یَوْمِ الظُّلَّةِ وَ أَنَا الْمُنَادِی مِنْ مَکَانٍ قَرِیبٍ قَدْ سَمِعَهُ الثَّقَلَانِ الْجِنُّ وَ الْإِنْسُ وَ فَهِمَهُ قَوْم إِنِّی لَأَسْمَعُ کُلَّ قَوْمٍ الْجَبَّارِینَ وَ الْمُنَافِقِینَ بِلُغَاتِهِمْ وَ أَنَا الْخَضِرُ عَالِمُ مُوسَى وَ أَنَا مُعَلِّمُ سُلَیْمَانَ بْنِ دَاوُدَ وَ أَنَا ذُو الْقَرْنَیْنِ… “
با این تفسیر از غلو باید زیارت جامعه کبیره کنار گذاشته شود چون مشحون از این مطالب است
همچنین علامه طباطبایی و امام خمینی از متأخرین به شدت اهل غلو بوده اند
دلیل این که گفتید جناب علامه و امام ره از غالیان بودند را با ذکر اشکالات وارده بر ایشان بیان کنید.ممنونم